در طی ماه‌های اخیر شاهد یک جهان‌گیری غیرمنتظره و التهاب آور بوده‌ایم. مسئله‌ای که اضطراب‌آور بوده است دشمنی جهانی ناشی از یک چیز ریز است یعنی ویروس کووید-۱۹.
ویروس‌های زیستی همیشه برای بشریت یک خطر بالقوه بوده‌اند و این با توجه به جهان‌گیری‌های گذشته ثابت شده است. جای تعجب نیست که ویروسها یک مدل ایده‌آل از اسلحه در یک دنیای کاملاً متفاوت شده‌اند- دنیای برنامه نویسی.
اولین ویروس‌های کامپیوتری در اوایل دهه ۷۰ میلادی به وجود آمدند. در آن زمان بیشتر شبیه شوخی بودند و کم کم تبدیل به یک خطر بزرگ برای شبکه‌های کامپیوتر در سرتاسر دنیا شدند.
و هرچه بیشتر به ویروس‌های دیجیتال و زیستی بنگریم بیشتر و بیشتر از شباهت آن‌ها حیرت‌زده خواهیم شد.
ما نمی‌دانیم که این ویروسها چه نوعی از چالش در آینده می‌آفرینند. اما با فهمیدن اینکه چطور آلوده می‌کنند و چه علایمی دارند و چطور منتشر می‌شوند و چه آسیب‌هایی می‌زنند، می‌توانیم با آن‌ها مقابله کنیم.
بیایید از اول شروع کنیم: یک ویروس چه ویژگی‌های دارد؟
ممکن است در ظاهر بسیار متفاوت به نظر بیایند اما در اساس یکی هستند: یک رشته از کد. در ویروس کرونا یک گنوم RNA در یک پوسته است و در مورد ویروس ملیسا کد کامپیوتر. در هر دو مورد این کد دستور العملی برای ویروس است.
چه شباهت‌های دیگری وجود دارد؟
| ویروس زیستی | ویروس کامپیوتری | |
| قابلیت انتشار | فقط درون بدن موجود زنده به وسیله استفاده از منابع آن منتشر می‌شود. | با کپی کردن خود درون برنامه‌های دیگر تکثیر می‌شود. |
| مرحله کمون | درون یک موجود زنده برای مدتی تکثیر می‌شود بدون آن‌که علایمی بروز دهد که به نام دوره کمون شناخته می‌شود. | می‌توانند جوری طراحی شوند که فقط پس از رخدادی مشخص مانند اجرای یک برنامه فعال شوند. |
| جهش | می‌تواند کپی‌هایی از خود ایجاد کند که بتوانند در مقابل پادتن و دارو مقاوم باشند. | می‌تواند کد کپی‌های خود را تغییر دهد تا از شناسایی به وسیله ضد ویروس در امان باشد. |
| دفاع | می‌تواند به سیستم دفاع بدن حمله ور شود و آن را ضعیف یا ناتوان کند. | می‌تواند آنتی ویروس ها را غیر فعال کند. |
فراموش نکنیم که هر دو دسته ویروس نماینده تنها یک نوع از خطرها در دنیای خود هستند. به جز ویروس‌های زیستی، باکتری‌ها و قارچ‌ها و جرم‌های دیگری وجود دارند.
اما در زندگی روزمره ما معمولاً به همه آن‌ها در حالت بیماری با نام ویروس اشاره می‌کنیم.
به همان شکل، ویروس‌های کامپیوتری فقط یک نوع از انواع بدافزارها هستند.
با وجود این ما از همه آن‌ها با نام ویروس یاد می‌کنیم. در‌واقع ویروس‌های واقعاً «ویروس» دیگر آن‌چنان شایع نیستند. تعداد زیادی از حملات سایبری بزرگ و بدنام به وسیله کرم‌های کامپیوتری رخ داده‌اند که هم خانواده نزدیک ویروسها اما واگیر‌دار‌تر و مستقل‌تر هستند.
در مورد کرم‌ها نیز صحبت خواهیم کرد.
در طول تاریخ موارد بسیاری از شیوع بیماری‌ها و بدافزارهای کامپیوتری وجود داشته است که برخی از آن‌ها منجر به خسارت وحشتناکی شدند.
همه‌گیری ویروس‌های زیستی البته اثر رنج آورتری دارد. آبله، آنفولانزای اسپانیایی، ایدز، ابولا و کووید-۱۰ تنها نمونه‌های انگشت شماری از بیماری‌های ویروسی هستند که دنیا را تکان دادند.
با اینکه ویروس‌های کامپیوتری کشنده نیستند یا خطرات زیستی ویران‌گری ندارند اما باز هم می‌توانند خطر جهانی بزرگی شوند.
برای مثال در سال ۲۰۱۰ کرم Stuxnet توانست به برنامه هسته‌ای ایران خسارت زیادی وارد کند. در سال ۲۰۰۸ کرم Conficker شبکه کامپیوتری نیروی دریایی فرانسه و مکان‌های دیگر را هدف قرار داد و جنگنده‌های آنان را وادار به فرود کرد.
کرم MyDoom بیش از ۳۸ میلیارد دلار خسارت زد- که با خسارت اقتصادی ۴۰ میلیارد دلاری ناشی از همه گیری ویروس سارس مشابه است.
با نگاه به دوره‌های همه‌گیری ویروس‌های کامپیوتری و زیستی می‌توانیم شباهت‌هایی بیابیم. هر دو نوع ویروس به وسیله نوعی تماس منتشر می‌شوند که منجر به آلودگی تعداد زیادی از قربانیان می‌شود:
ویروس ابولا و ویروس code red
در مثال بالا می‌توانید ببینیم که ویروس Code Red توانست بیش از ۳۵۰ هزار کامپیوتر را در کمتر از ۲۴ ساعت و ویروس ابولا بیش از ۲۵ هزار نفر را در بیش از یک سال آلوده کند.
با اینکه نرخ آلودگی مشابه نیست اما الگوی کلی شبیه است: آلودگی از نقاط مجزا شروع می‌شود و سریعاً فراگیر می‌شوند؛ می‌توانید رشد تصاعدی را در نمودار‌های بالا مشاهده کنید.
نکته حیاتی این است که می‌تواند ویروس را در نطفه خفه کرد و از خسارت ناشی از آن بسیار کاست. از این مورد می‌توان چندین نتیجه گرفت.
سه اصل وجود دارد که در زمان همه گیری ما می‌توانیم (و باید) دنبال کنیم چه دیجیتال باشد چه زیستی. چه زمانی ما در معرض خطر هستیم؟ می‌توان گفت همیشه.
این مورد را نمی‌توان دست کم گرفت. واکسن زندگی‌ها را نجات می‌دهد. عادت‌های نظافت درست بسیار حیاتی و مهم است.
بهبود سیستم ایمنی از طریق یک رژیم غذایی سالم، داشتن خواب خوب و ورزش مهم است. این‌ها راه‌هایی است که می‌توان با انجام آن‌ها از آلودگی جلوگیری نمود و در صورت وقوع، سریع بهبود پیدا کرد.
به همان طریق ما باید دستگاه‌های خود را به نرم‌افزار امنیتی مجهز کرده و آن‌ها را به روز نگه داریم. هم‌زمان با این کار باید استفاده امن از اینترنت را تمرین کنیم:
روی پیوندهای مشکوک کلیک نکنیم، از استفاده از رمز عبور ضعیف و استفاده از نرم افزارهای شبهه‌دار اجتناب کنیم و غیره.
در هر دو حالت با انجام این کارها ما تنها به بدن و کامپیوترمان کمک نکرده‌ایم بلکه به طور بالقوه توانسته‌ایم از یک همه‌گیری جلوگیری کرده و منحنی آلودگی را پایین نگه داریم. هم‌چنین ما به سلامت دیگران نیز کمک کرده‌ایم.
اگر مبتلا به یک ویروسی شویم چه سرماخوردگی باشد که بیماری جدی‌تر، ما باید مسئولانه رفتار کنیم. ماندن در خانه به جای دویدن به سمت محل کار، استفاده از کمک حرفه پزشکی به جای خود درمانی، گرفتن دهان موقع عطسه یا سرفه- این‌ها قواعد ساده‌ای برای شخص بیمار است.
زندانی کردن ویروس در کامپیوتر هم قواعد مشابهی دارد. برای جلوگیری از انتشار ویروس باید قرنطینه شد. اگر که یک کامپیوتر به اصطلاح بیمار شده است یا علایمی دارد، مانند انسان نیازمند مراقبت و عیب‌یابی است.
اگر نشانه‌هایی از وجود ویروس وجود دارد باید دستگاه را با یک آنتی ویروس قابل اطمینان اسکن کنیم. تا زمانی که بدافزار از بین نرفته است نباید آن کامپیوتر را به شبکه یا دستگاه دیگری متصل کنیم.
و اگر که مورد ابتلا به نظر دشوار می‌آید بهتر است که از یک متخصص کمک بگیریم.
در نهایت این رفتار بیماران است که تأثیر بسزایی روی گسترش ویروس می‌گذارد.
مراقبت و مسئولیت‌پذیری خوب است؛ اما افراط و وحشت‌زدگی خوب نیست.
هرگاه یک بیماری گسترش پیدا می‌کند ما باید خودمان را نسبت به وقایع آگاه کنیم. مهم است که نسبت به صحت اطلاعاتی که می‌گیریم و به اشتراک می‌گذاریم حساس باشیم.
درحالی که منابع رسمی مانند مرکز کنترل بیماری آمریکا یا سازمان بهداشت جهانی قابل اعتماد هستند از آن طرف شایعات و گمانه‌زنی‌های شبکه‌های اجتماعی مضر هستند.
به همان شکل نیازی به نصب ۱۲ آنتی ویروس گوناگون و قطع ارتباط با اینترنت نیست. به جای آن کار منطقی آن است که یک برنامه آنتی ویروس قابل اعتماد نصب کنیم و تنها نصایح متخصصان مورد اعتماد را دنبال کنیم.
در حالی که ویروس‌های کامپیوتری و زیستی شباهت‌هایی دارند اما آشکارا تفاوت‌های بزرگی نیز در نوع رفتار و طرز برخورد با آن‌ها وجود دارد.
نکته مهم این است که به یاد داشته باشیم که ما انسان‌ها با یک ضد ویروس ذاتی و بهبود‌پذیر به دنیا می‌آییم که بیشتر دستگاه‌ها فاقد آن هستند.
سیستم ایمنی ما به شکل قابل توجهی ابزاری مؤثر است که بیشتر جرم‌هایی که دائماً به ما حمله می‌کنند را دفع می‌کند. با اینکه ما باید آن را با عادت‌های سالم تقویت کنیم اما این سیستم به خودی خود یک سیستم قوی و پویا است. وقتی صحبت دستگاه‌هایمان است ما باید آن‌ها را با سیستم ایمنی مختص خودشان مجهز کنیم.
افراد باید کاملاً در مورد آنتی ویروسها تحقیق کنند و آگاهانه یک راه قابل اعتماد را که نیازهایشان را برآورده می‌کند انتخاب کنند. بعد از انتخاب و نصب آنتی ویروس باید دائماً آن را و نرم افزارهای دیگر را به روز نگه داشته تا از کارکرد درست و ایمنی در برابر ویروسها استفاده کنند.
در آخر، دقیقا مانند ویروس‌های زیستی، افراد باید روش‌های توصیه شده در مورد مقابله با ویروسها را دنبال کنند.
نکته‌ای که حقیقت جهانی است این است که پیشگیری صحیح و معقول، مراقبت و درمان در تمام موارد حیاتی هستند. چرا ما همین امروز کمی در این راستا تلاش نکنیم؟
مطالعه نمایید: برنامه‌های رسمی مربوط به کووید -۱۹ می‌توانند خطرآفرین باشند.
مطالعه نمایید: کووید-۱۹ چه چیزی می‌تواند در زمینه توسعه پایدار به ما یاد دهد؟
